Grote subsidie voor studie van TU Delft naar raadsel van leven

Dankzij een vrijdag 24 mei uitgereikte subsidie van 40 miljoen euro kan een door de Delftse professor Cees Dekker geleid team van Nederlandse top-wetenschappers de komende tien jaar diepgaand het raadsel bestuderen over hoe leven op aarde kan zijn ontstaan.  

Minister Robbert Dijkgraaf (D66, cultuur, onderwijs en wetenschappen) kwam er ’s middags voor naar Delft. In ‘Lijm en Cultuur’ maakte hij, kort voor zijn aftreden met de hele regeringsploeg van Rutte IV, een nieuwe subsidiestroom bekend van in totaal 170 miljoen euro, verdeeld over vijf grote onderzoeksprojecten. Het hoogste bedrag van die eenmalige, ‘Summit grant’ genoemde geldpot gaat naar de ploeg van de sinds 1993 aan de TU Delft verbonden Dekker. 

De nu 65-jarige Delftse hoogleraar geniet al decennia grote internationale bekendheid. Zo deed hij dertig jaar geleden met zijn TU-groep onderzoek naar supergeleiding. Dat mondde uit in de belangrijke ontdekking van koolstof nanobuizen: moleculen met bijzondere elektrische eigenschappen. Hij maakte de eerste transistor op basis van één zo’n molecuul.  

Sinds 2000 betrekt hij de biologie bij zijn natuurkundige studies, door te kijken naar de biologische aspecten van op zich levenloze moleculen in een levende cel. Dekker is naast zijn wetenschappelijk werk ook bekend vanwege zijn belangstelling voor de relatie tussen geloof en wetenschap. En ook voor de afgelopen jaren zeer sterk opkomende AI, kunstmatige intelligentie. Met dat laatste onderwerp is hij al sinds 2005 bezig. Kunstmatige intelligentie speelt zeker ook een rol bij wat Dekker nu wil doen met de door de minister toegekende 40 miljoen euro: uitzoeken of het mogelijk is een levende synthetische cel te bouwen van levenloze biomoleculen. Daarvoor heeft hij een team gevormd van natuurkundigen, zoals hij zelf oorspronkelijk is, biologen, ingenieurs en ook filosofen en ethici, zei hij deze vrijdag in het NOS radio 1 Journaal.  

"We kijken ook naar de ethische kant", verzekerde Dekker in die uitzending. "Is het veilig wat we doen? Zijn we hier niet voor God aan het spelen? Bovenal is het belangrijk om te weten hoe we de menselijke controle houden over de systemen die we bouwen. Kijk bijvoorbeeld naar gentherapie en kunstmatige intelligentie." 

In het team van Dekker zit vanuit de TU Delft als mede-aanvrager van de subsidie ook professor Gijsje Koenderink, biofysicus: “Het is fascinerend: Alle levensvormen bestaan uit cellen, en alle cellen bestaan uit moleculen. Opvallend is dat deze moleculen niet leven, maar de cel wel. Hoe ontstaat een levende cel uit levenloze moleculen? Hoeveel componenten zijn er minimaal nodig en hoe moeten ze worden gecombineerd om een levende cel te creëren? Dit is de grote vraag waar we mee aan de slag gaan de komende tien jaar.” 

Doorbraak in levenswetenschappen 

Verder doen aan dit project onder meer mee de universiteiten van Groningen, Nijmegen, Wageningen en de VU in Amsterdam. Met de door de minister bekend gemaakte Summit-subsidie kan dit consortium in totaal 100 promovendi, postdocs en technici aanstellen, en kritische infrastructuur en ondersteunende technologieën installeren. Door de droom te verwezenlijken van het bouwen van een synthetische cel – door Dekker “één van de grootste uitdagingen van deze eeuw” genoemd – zegt deze groep top-wetenschappers te mikken op een doorbraak in de levenswetenschappen, vergelijkbaar met de ontdekking van de dubbele helix van DNA of de ontcijfering van het menselijk genoom. 

De Summit-subsidiestroom is officieel afkomstig van de NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. Die investeert jaarlijks bijna 1 miljard euro in ‘nieuwsgierigheidsgedreven onderzoek, onderzoek gericht op maatschappelijke uitdagingen en in onderzoeksinfrastructuur’. Een aanzienlijk deel van dat geld komt van het ministerie waar Dijkgraaf afgelopen jaren leiding aan heeft gegeven.