Leon Hombergen (PvdA): ‘Rijksoverheid ondermijnt lokaal bestuur’
“Wat de rijksoverheid nu aan het doen is, is ondermijning van het lokaal bestuur.” Dat stelt Delfts raadslid Leon Hombergen (PvdA), naar aanleiding van een aangekondigde structurele korting van ruim 3 miljard euro vanuit het Rijk vanaf 2026. De Delftse PvdA, steunt de actie ‘Raden in verzet’, opgezet door raadsleden van de gemeente Zoetermeer.
Het jaar 2026 wordt nu al aangeduid als ‘ravijnjaar’. Er zal vanaf dat moment structureel 3 miljard euro minder aan gemeenteraden beschikbaar worden gesteld, waardoor er bij begrotingen van iedere gemeente in Nederland een kloof ontstaat. Dit betekent dat veel plannen van de gemeente waarschijnlijk niet door kunnen gaan. Daarnaast zal dit betekenen dat de gemeente Delft bezuinigingen moet doorvoeren aan haar inwoners. Raadsleden over heel Nederland trekken aan de bel.
Afhankelijkheid
“Ik weet niet precies hoeveel geld Delft op dat moment misloopt, maar met mijn eigen berekeningen kom ik op een tekort van zo’n 10 miljoen euro uit”, vertelt Hombergen in een radiointerview bij Omroep Delft. “Als inwoners van de gemeente Delft betaal je natuurlijk belastingen: de WOZ is bijvoorbeeld één van de belangrijkste en meest in het oog springende”, vertelt Hombergen, “maar wat veel mensen wellicht niet weten, is dat ruim 66 procent van de begrotingen niet komt van de gemeente, maar van de rijksoverheid. Dat gebeurt via het zogenaamde Gemeentefonds.” Delft is daar dus erg afhankelijk van.
Gemeenten worden op dit fonds gekort. Deze keuze is gemaakt omdat er verwacht wordt dat zij belangrijke zaken effectiever, en dus goedkoper, aanpakken. Vanaf 2026 moet dit zijn bereikt, maar de gemeenteraad lijkt dat bij lange na niet te gaan redden. Hombergen: “Een jaar of tien geleden is dat bedacht. Gemeenten moesten opschalen en gemiddeld ongeveer 100.000 inwoners tellen. Bovendien waren er allerlei plannen over digitalisering. Kortom: er werd vanuit gegaan dat we in 2026 enorme efficiëntievoordelen zouden hebben.” Echter zijn veel gemeenten niet opgeschaald en is door de digitalisering niet ineens alles goedkoper geworden. “ Maar die korting is blijven staan.
"We hadden gehoopt dat we zo’n vijf à zes jaar geleden tot inkeer zouden komen en er overleg over zou zijn. Dat overleg is er niet geweest”, stelt Hombergen. Dat er niet op tijd is overlegd, is ook iets wat de Vereniging Nederlandse Gemeentes aanhaalt in haar protest tegen de beoogde budgetkortingen van het Rijk. Volgens Hombergen komt dat doordat het gros van de aandacht naar ‘het vormen van een nieuwe coalitie’ is gegaan.
Projectmatige geldstromen
Wat sowieso is veranderd, is dat de rijksoverheid op een projectmatige manier wil gaan werken als het gaat om geldstromen. Dat wil zeggen dat gemeenteraden bij het Rijk geld kunnen vragen voor bepaalde projecten. Dit in plaats van het ontvangen van een groot bedrag, waarmee gemeenteprojecten vervolgens kunnen worden uitgevoerd. In Delft is het project Delft West hier een voorbeeld van.
Hombergen noemt dit een ‘sigaar uit eigen doos’ en stelt dat er inderdaad wordt gecompenseerd met projectmatig geld. “Het nadeel is dat dat allemaal projectgebonden geld is. Hiermee kom je veel duurder uit, omdat je het werk binnen zo’n project vaak moet uitbesteden. Dus ja, het is handig om voor een project als Delft West geld te ontvangen. Toch zouden we dat liever uit onze eigen begroting betalen.” Verder stelt Hombergen dat deze vorm van financieren niet geschikt is voor lange termijnplannen.
Niet-sluitende begroting
“We hebben nog niet besloten hoe we dit tegen moeten gaan, maar er wordt wel onderling over gesproken. Zo is er bijvoorbeeld het idee om een niet-sluitende begroting in te dienen voor 2026”, vertelt Hombergen. Niet alleen in Delft gaat dit idee de ronde, in vrijwel alle gemeenten in het land speelt dit plan.
Dit terwijl een niet-sluitende begroting voorheen een doodzonde was. De geschatte inkomsten zijn dan niet gelijk aan de geschatte uitgaven, dus komt er een tekort. Of het betekent dat er voor sommige projecten geen plannen gemaakt worden, omdat financiering niet zeker is. Als er dan tóch plannen worden gemaakt en er blijkt niet genoeg geld voor vrij te komen, dan moet dat geld uit andere ‘potjes’ gehaald worden, zoals: jongerenwerk, buurthuizen, voorzieningen voor ouderen etc. De zogenaamde basisvoorzieningen van een gemeente.
Afhankelijkheid
“Ik weet niet precies hoeveel geld Delft op dat moment misloopt, maar met mijn eigen berekeningen kom ik op een tekort van zo’n 10 miljoen euro uit”, vertelt Hombergen in een radiointerview bij Omroep Delft. “Als inwoners van de gemeente Delft betaal je natuurlijk belastingen: de WOZ is bijvoorbeeld één van de belangrijkste en meest in het oog springende”, vertelt Hombergen, “maar wat veel mensen wellicht niet weten, is dat ruim 66 procent van de begrotingen niet komt van de gemeente, maar van de rijksoverheid. Dat gebeurt via het zogenaamde Gemeentefonds.” Delft is daar dus erg afhankelijk van.
Gemeenten worden op dit fonds gekort. Deze keuze is gemaakt omdat er verwacht wordt dat zij belangrijke zaken effectiever, en dus goedkoper, aanpakken. Vanaf 2026 moet dit zijn bereikt, maar de gemeenteraad lijkt dat bij lange na niet te gaan redden. Hombergen: “Een jaar of tien geleden is dat bedacht. Gemeenten moesten opschalen en gemiddeld ongeveer 100.000 inwoners tellen. Bovendien waren er allerlei plannen over digitalisering. Kortom: er werd vanuit gegaan dat we in 2026 enorme efficiëntievoordelen zouden hebben.” Echter zijn veel gemeenten niet opgeschaald en is door de digitalisering niet ineens alles goedkoper geworden. “ Maar die korting is blijven staan.
"We hadden gehoopt dat we zo’n vijf à zes jaar geleden tot inkeer zouden komen en er overleg over zou zijn. Dat overleg is er niet geweest”, stelt Hombergen. Dat er niet op tijd is overlegd, is ook iets wat de Vereniging Nederlandse Gemeentes aanhaalt in haar protest tegen de beoogde budgetkortingen van het Rijk. Volgens Hombergen komt dat doordat het gros van de aandacht naar ‘het vormen van een nieuwe coalitie’ is gegaan.
Projectmatige geldstromen
Wat sowieso is veranderd, is dat de rijksoverheid op een projectmatige manier wil gaan werken als het gaat om geldstromen. Dat wil zeggen dat gemeenteraden bij het Rijk geld kunnen vragen voor bepaalde projecten. Dit in plaats van het ontvangen van een groot bedrag, waarmee gemeenteprojecten vervolgens kunnen worden uitgevoerd. In Delft is het project Delft West hier een voorbeeld van.
Hombergen noemt dit een ‘sigaar uit eigen doos’ en stelt dat er inderdaad wordt gecompenseerd met projectmatig geld. “Het nadeel is dat dat allemaal projectgebonden geld is. Hiermee kom je veel duurder uit, omdat je het werk binnen zo’n project vaak moet uitbesteden. Dus ja, het is handig om voor een project als Delft West geld te ontvangen. Toch zouden we dat liever uit onze eigen begroting betalen.” Verder stelt Hombergen dat deze vorm van financieren niet geschikt is voor lange termijnplannen.
Niet-sluitende begroting
“We hebben nog niet besloten hoe we dit tegen moeten gaan, maar er wordt wel onderling over gesproken. Zo is er bijvoorbeeld het idee om een niet-sluitende begroting in te dienen voor 2026”, vertelt Hombergen. Niet alleen in Delft gaat dit idee de ronde, in vrijwel alle gemeenten in het land speelt dit plan.
Dit terwijl een niet-sluitende begroting voorheen een doodzonde was. De geschatte inkomsten zijn dan niet gelijk aan de geschatte uitgaven, dus komt er een tekort. Of het betekent dat er voor sommige projecten geen plannen gemaakt worden, omdat financiering niet zeker is. Als er dan tóch plannen worden gemaakt en er blijkt niet genoeg geld voor vrij te komen, dan moet dat geld uit andere ‘potjes’ gehaald worden, zoals: jongerenwerk, buurthuizen, voorzieningen voor ouderen etc. De zogenaamde basisvoorzieningen van een gemeente.
