Merkwaardigste kunstwerk van Delft wordt keurig herbegraven

Dat er ‘strandhuisjes’ lagen onder de straat, kwam voor veel van de huidige, jongere bewoners van de Paxlaan, Blekerhof en Melkhof in de Olofsbuurt als een verrassing: “Wij wisten van niks”. Maar Rinus Grabijn, die hier al woont sinds de oplevering van de nieuwbouw, herinnert zich het gekke gebeuren nog precies. 

Zo komt het verhaal naar boven, dat de gemeente Delft in 1986 opdracht gaf aan de – nu niet te traceren – kunstenaar Johannes Visser, om een kunstwerk te maken voor de toen gloednieuwe huizen in zowel een deel van de Paxlaan, als in die twee in een hoefijzer-vorm gebouwde flathofjes.  

In die tijd kende de gemeente nog de culturele regeling dat er openbare kunst moest komen bij de afronding van grotere bouwprojecten. Daarvoor werd een bepaald percentage van de bouwkosten uitgetrokken. Visser kwam op het idee van drie ‘strandhokjes’, en die kwamen er ook. Het bleken kleurrijke betonnen ‘huisjes’, elk 7.000 kilo zwaar, en schuin van vorm. Maar de collectie werd niet bepaald juichend onthaald, bleek al snel na de officiële opening. 

Grabijn: “De buurtbewoners vonden ze onveilig voor spelende kinderen. En ze waren ook smerig, er werd in gepiest.” De Olofsbuurters wendden zich tot de gemeente, met het dringende verzoek die huisjes weg te halen. De kunstenaar zelf kreeg de vraag ook voorgelegd. Maar die wilde zijn werk niet zomaar laten verwijderen. Hij kwam met een onorthodox idee: “Begraaf ze er dan maar...”. 

En zo gebeurde het een jaar later ook, in 1987. Er werden gaten gegraven in de straten, waarin de betonplaten verdwenen. In de Paxlaan werd een ‘voorgevel’ plat gelegd op straatniveau, dus nog zichtbaar voor wie eroverheen loopt. In de hofjes gingen ze wel helemaal ondergronds, met daar dan bovenop een huisje-patroon in de straatstenen gevlochten.  

Zo waren ze alle drie 37 jaar lang in zekere zin toch nog ‘te zien’, al hebben jongere bewoners dus geen besef van de historische achtergrond. Maar nu met de rioolvernieuwing komt het nogal bizarre kunstverhaal weer naar boven, tegelijk met de betonnen huisjes zelf. En in opdracht van de gemeente krijgen ze een keurige herbegrafenis.   

Voor twee ervan is dat inmiddels gebeurd: Op de Blekerhof en de Melkhof, waar opnieuw ook een huisje-patroon in de bestrating is te zien. “Oh, is dat dáárvoor”, zegt een jong stel dat aan de Melkhof woont. “Wij komen uit Zoetermeer en Groningen, kennen dat verhaal dus niet. Maar wel leuk om nu te weten.” 

In de Paxlaan zelf is het rioolwerk echter nog niet gedaan. Daar ligt de straat nog open, en de blauwe  betonnen voorgevel van dat huisje ligt er nog openlijk op een berg zand te wachten op herplaatsing. “Dat kost nogal wat”, veronderstelt één van de werklieden.   Hoeveel? Een woordvoerder van de gemeente: “Dat is niet aan de orde. Het openen en sluiten van de straat gebeurde en gebeurt in verband met de rioolwerkzaamheden daar. De kosten voor deze bestratingswerkzaamheden zijn niet anders door de aanwezigheid van het kunstwerk.”  

Bestaat in Delft trouwens nu nog een ‘kunstregeling’, waarbij de gemeente (of de bouwer) bij nieuwbouw een bepaald percentage neerlegt voor openbare kunst? De woordvoerder van de gemeente: “Momenteel niet. We bekijken of het wenselijk en mogelijk is een dergelijke regeling in te stellen. Waar mogelijk proberen we bij renovatie en sloop/nieuwbouw van gemeentelijke panden wel bijzondere bouwkundige elementen of kunstelementen te hergebruiken.”